Een nieuwe trend in onderwijsland is ‘gepersonaliseerd leren’. Daarbij speelt ICT een hoofdrol; software houdt de vorderingen bij en zorgt voor een op de leerling toegesneden leerroute. De leerling krijgt extra uitleg en oefening wanneer nodig, of wanneer mogelijk, extra leerstof en/of verrijkingsopdrachten. Zet er ‘toegankelijk’ voor en we zijn er, toch? De toegankelijke software zoekt toegankelijke informatie en opdrachten die passen bij het niveau en de interesse van de leerling. Een geweldige kans voor inclusie!

Vaak hoor ik dat docenten en begeleiders willen dat de blinde of slechtziende leerling ‘gewoon’ mee kan doen in de klas. Ofwel: dat hij (of zij) ‘hetzelfde’ doet als de andere leerlingen. Dat zou volgens hen beter zijn om ‘erbij te horen’. Maar is dat wel zo?

In veel lessen legt de docent 10-15 minuten uit en daarna moeten de leerlingen individueel of in groepjes aan de slag aan de hand van vragen en opdrachten. De blinde leerling kan de klassikale uitleg, waarbij doorgaans veel gebruik wordt gemaakt van afbeeldingen (op het digibord of aan de wand of in het boek) niet altijd even goed volgen.

Wanneer de klas aan het werk gaat, spijkert de docent de eerste paar minuten de blinde bij. Als andere leerlingen die nog iets willen vragen voor ze aan de slag kunnen, dan moeten wachten, dan geeft dat vaak scheve gezichten. Daarom worden vaak ‘buddies’ of maatjes ingezet. Soms werkt dat prima, maar soms ook niet, bijvoorbeeld als het maatje daardoor niet genoeg opschiet met zijn eigen taken.

Het is niet altijd gemakkelijk om de blinde leerling mee te laten doen – want die heeft bijvoorbeeld de kaart of grafiek of de plaatjes niet in een toegankelijke vorm, of kan niet zelf tekenen. Dat doet het maatje dan. En/of de blinde leerling werkt alleen en mag overslaan wat ‘niet kan’ of hoeft minder te doen omdat hij langzamer werkt. Soms ‘kan’ er niets en mag de blinde leerling  wat anders gaan doen of alvast huiswerk maken. Dat geeft vaak scheve gezichten. De blinde leerling hoort er even niet meer bij. Bovendien loopt zo’n leerling later meestal tegen het probleem aan, dat bepaalde kennis niet is ‘ingesleten’. Tja… te weinig geoefend.

Dus, zelfs al is hij de enige, hoe erg zou het zijn als een blinde of slechtziende leerling die te weinig ziet om met het gewone lesmateriaal te werken, al dan niet in een subgroepje aan afwijkende, maar passende en uitdagende opdrachten werkt?

Ik zie in ieder geval meer voor- dan nadelen –  en niet alleen voor de cijferlijst. Op een manier moeten werken die niet bij je past, of dingen moeten kiezen die je eigenlijk niet boeien omdat daar toevallig toegankelijk lesmateriaal voor is, helpt in het beste geval om capaciteiten als inventiviteit te ontwikkelen, maar doet meer kwaad dan goed. Het kost een berg energie en in het slechtste geval krijg je een flinke deuk in je zelfvertrouwen of erger. Probleemgedrag komt vaak voort uit niet begrepen worden, niet aangesproken worden op je talenten, je ei niet kwijt kunnen.

Waarom zijn zoveel mensen toch gehecht aan ‘hetzelfde’? Ik moet altijd aan de dierenschool denken. Alle dieren moeten kunnen rennen, vliegen, klimmen, gangen en holen graven, kruipen, zwemmen, enzovoort. Het eendje haalt het eindexamen niet omdat het maar niet kan leren graven en de vos landt iedere keer lelijk op zijn neus als hij probeert te vliegen. Natuurlijk krijgt het eendje bijles in graven en wordt helemaal onzeker en vindt school niet leuk. Als het nou eens al die tijd aan zwemmen en vliegen had mogen besteden… dan was het vast kampioen geworden – en in ieder geval gelukkig. Eenzelfde verhaal kun je over de vos vertellen.

Hetzelfde… de eerste cockpitstoel werd ontworpen voor ‘iedereen’. OK, niet voor mensen die te lang of te kort waren, maar voor de gemiddelde man. Vrouwen vlogen toen nog niet. Maar voor de ene gemiddelde man was het lastig om bij alle knoppen te kunnen en de andere zat teveel opgevouwen. Ofwel: de stoel voldeed voor vrijwel niemand. Niet voor niets hebben we nu in iedere auto door iedereen persoonlijk in te stellen stoelen!

Dus kom maar op met dat gepersonaliseerde leren!